Paraben Nedir, Sağlığa Zararlı Mıdır?

Son günlerde sıklıkla ürün ambalajlarında daha büyük puntolarla yazılmaya başlanan “parabensiz”, “paraben içermez” ve “paraben free” gibi ifadeler mutlaka sizin de gözünüze çarpmıştır. Peki paraben nedir? Paraben kabaca 1920'lerden beri kozmetik ve vücut bakım ürünlerinde yapay koruyucu olarak yaygın bir şekilde kullanılan kimyasallar grubu olarak açıklanabilir. İnsanların günlük olarak sıklıkla kullandığı şampuan ve saç kremleri gibi su içeriği yüksek olan ürünler başta olmak üzere, çok çeşitli durulama ürünlerinde de kullanılır. Ancak parabenlerin de farklı türleri bulunur. Bu yazıda sıklıkla sorulan “Paraben nedir?”, “Paraben çeşitleri nelerdir?” ve “Paraben kanser yapar mı? gibi soruların yanıtlarını bulabilirsiniz.

Paraben Nedir?

Paraben, ürünlerin raf ömrünü kısaltan mantar, maya, küf ve bakteri gibi mikroorganizmaları ürünlerden uzak tutmak için koruyucu madde olarak kullanılan kimyasaldır. Ürünler, biyolojik olarak parçalanabilen bileşenler içerdiğinden, zararlı bakteri ve küf oluşumunu önlemek ve/veya azaltmak için içeriğine kimyasallar eklenir ve ürünün raf ömrü uzatılır. Paraben çeşitleri; kozmetik, ilaç, yiyecek, içecek ve kişisel bakım ürünlerini korumak için kullanılır.

Paraben, ürünlerin raf ömrünü kısaltan mantar, maya, küf ve bakteri gibi mikroorganizmaları ürünlerden uzak tutmak için koruyucu madde olarak kullanılan kimyasaldır.

 

Paraben Çeşitleri Nelerdir?

Paraben çeşitleri PHBA olarak kısaltılan para-hidroksibenzoik asitten yapılır. PHBA aslında bakteri, bitki ve meyvelerde bulunan bir asit türüdür. Parabenler ayrıca esterleşme adı verilen asit-baz kimyasal reaksiyonundan elde edilir. PHBA ve alkol birleştiğinde bir ester oluşturur. Kullanılan alkolün türü, moleküldeki alkil zincirinin uzunluğunu belirler. Uzun zincirli esterler daha lipofiliktir dolayısıyla uzun zincirli parabenlerin derinin epidermis tabakasına geçirgenliği daha fazladır.

Uzun zincirli esterler daha lipofiliktir dolayısıyla uzun zincirli parabenlerin derinin epidermis tabakasına geçirgenliği daha fazladır.

Metil ve etilparabenler kısa zincirli parabenlerdir. Bütilparaben gibi uzun zincirli esterler, orta zincirli esterlerden daha güçlüdür. Parabenin zararını belirleyen bir diğer etken de yağda çözünüp çözünmediğidir. Yağda çözünen parabenlere hidrofobik parabenler denir. Yapılan hücre çalışmalarında, benzilparaben gibi parabenlerin östrojene kolayca bağlandığını ortaya çıkarsa da bu etkilerin insanlarda tekrarlanıp tekrarlanamayacağını bilmek için daha fazla araştırma yapılması gerektiği sonucuna ulaşılmıştır.

Parabenin zararını belirleyen bir diğer etken de yağda çözünüp çözünmediğidir.

Bu bağlamda paraben çeşitleri şu şekilde sıralanabilir:

• Metilparaben
• Etilparaben
• İzopropilparaben
• Propilparaben
• Butilparaben
• İzobütilparaben
• Pentilparaben
• Heptilparaben
• Benzilparaben
• Pentilparaben

Bunlar arasında en yaygın olan paraben türleri; metilparaben, etilparaben, propilparaben ve butilparabendir.

Paraben Hangi Ürünlerde Bulunur?

Parabenlerin ürünlerde bulunmasının temel sebebi, mikroorganizma üremesini önlemektir. Parabenler, aşağıdakiler de dahil olmak üzere birçok kozmetik üründe yaygın olarak bulunur:

• Sıvı ve toz fondöten çeşitleri,
• Renkli nemlendirici,
• Güneş kremi,
• Krem ve toz allık,
• Nemlendirici yüz kremi,
• Losyon,
• Şampuan,
• Saç Kremi,
• Tıraş kremi,
• Ruj,
• Dudak kremi

Ancak bu ürünlerin paraben içermeyen türlerinin de bulunduğunu unutmamak gerekir. Eğer paraben içermeyen güzellik ürünleri arıyorsanız çok fazla alternatif olduğunu unutmayın.

Bunların yanı sıra şişelenmiş su, meyve suyu, alkollü içecekler, kahve, süt, yoğurt, peynir, dondurma, katı ve sıvı yağlar, yengeç, karides, deniz ve tatlı su balıkları, pirinç, erişte, ekmek, kırmızı ve beyaz et türleri, tatlılar, çeşniler, işlenmiş gıdalar gibi pek çok ürün de paraben içerebilir.

Paraben Zararlı mı?

Parabenler ile ilgili endişe, bilimsel çalışmaların parabenlerin vücuttaki hormonları bozabileceğini; doğurganlığa ve üreme organlarına zarar verebileceğini, doğum sonuçlarını etkileyebileceğini, cilt tahrişine yol açabileceğini ve kanser riskini artırabileceğini öne sürmesinden kaynaklanır. Endokrin bozulma kapasitesi; kadın ve erkek üreme hasarı ile birlikte yaşam boyu tekrar maruz kalma potansiyeli göz önüne alındığında, uzun zincirli parabenlerin (izobütil-, bütil-, izopropil- ve propilparaben) kişisel bakımda kullanılmaması gerektiği açıktır. Ayrıca pek çok ürün bu kimyasallar olmadan da yapılabilir.

Birleşmiş Milletler Çevre Programı, propil ve bütilparaben dahil olmak üzere parabenleri endokrin bozucu kimyasallar veya potansiyel endokrin bozucu kimyasallar olarak tanımlamıştır. Östrojenik etki, paraben uzunluğu ile artar. İnsan çalışmalarında, Harvard TH Chan Halk Sağlığı Okulu'ndan araştırmacılar, doğurganlığın azalmasının idrar propilparaben ile ilişkili olduğunu buldu. Başka bir insan çalışması, azalan âdet döngüsü uzunluğunu gösterdiği gibi, butilparaben ve toplam idrar paraben seviyelerini doğurganlığın azalmasıyla ilişkilendirdi. Annenin idrarındaki ve kordon kanındaki bütilparaben seviyeleri, erken doğum olasılığının artması ve doğum ağırlığının azalması ile bağdaştırıldı.

Peki koruyucu içermeyen bir dünya mümkün mü? Kozmetik ürünlere kontamine olan en yaygın mikroorganizmalar*, P. aeruginosa, Burkholderia cepacia, Klebsiella oxytoca, E. coli, S. aureus, Serratia marcescens* ve Enterobacter gergoviae gibi bakteriler, Candida albicans gibi mayalar ve küflerdir. Yukarıda belirtilen türler potansiyel patojenlerdir yani olumsuz sağlık etkilerine neden olabilir. Ek olarak, mikrobiyal kontamine ürünlere maruz kalma, mikrobiyal istilaya karşı doğal bir engel olan bağışıklık sistemini zorlayabilir.

Paraben Güvenli mi?

Bu noktaya kadar parabenler zararlı gibi görünse de karşıt görüşler de yok değil. Kozmetik Bileşen Güvenliği Uzman Paneli, kozmetik ürünlerde koruyucu olarak 21 parabenin güvenliğini değerlendirdi. Tüm bu bileşenlerin kozmetikte koruyucu olarak işlev gördüğü bildirildi ve 5 tanesinin koku bileşenleri olarak da işlev gördüğü belirtildi. Panel, kozmetik formülasyonlarda bildirilen kullanım koşulları altında bu bileşenlerin güvenliği ile ilgili verileri gözden geçirdi. Panel, herhangi bir formüldeki parabenlerin toplamı %0,8'i geçmediğinde, mevcut kullanım ve konsantrasyon uygulamalarında rapora dahil edilen 21 parabenin 20'sinin kozmetikte güvenli olduğu sonucuna varmıştır.

Parabenlerin toksikolojik profili hakkında net bir açıklama yapılmaması nedeniyle, “parabensiz”, “paraben free” olarak etiketlenen kozmetikler artan bir popülerlik kazanmıştır. Ayrıca “Paraben Free” etiketi Avrupa Birliği'nde resmi olarak tescilli değildir. Bu nedenle kozmetik üreticileri, parabenleri ürün içerik listesinden tamamen çıkarmak için yasal olarak zorunlu değiller. Tüketiciler ayrıca "kimyasal" veya "doğal" paraben ikameleriyle korunan ürünleri kullanmanın kazanç ve kayıplarını da göz önünde bulundurmalıdır.

Dolayısıyla paraben, belirli sınırlar dahilinde ürünlerde bulunduğunda zararlı olmayabilir. Parabenin zararlı olup olmadığı konusu bilimsel olarak daha fazla araştırmaya ihtiyaç duyuyor olabilir. Bu bağlamda karar şimdilik, siz tüketicilerde gibi görünüyor.

Evla Uzmanları Paraben Hakkında Ne diyor?

Yapılan sınırlı araştırmalardan bilimsel verilere, resmi kurumlardan üreticilere kadar hemen her kesimin paraben hakkındaki görüşü ve yaptığı araştırmalar incelendikten sonra Evla uzmanları tarafından ulaşılan sonuç şu özetlenebilir:

Hayvan ve hücre temelli araştırmalar, paraben türlerinin östrojen gibi davranarak sağlık sorunlarına neden olabileceğini göstermekte. Ne yazık ki bu kimyasalların insanları nasıl etkilediği hakkında hala bilinmeyen çok fazla şey var. Bir reaksiyonunuz varsa ve bunun paraben maruziyetinden olabileceğini düşünüyorsanız, hekiminize başvurun.

Eğer paraben içermeyen ürünler arıyorsanız, Evla seçkisinde yer alan parabensiz ürünler kategorisine buradan ulaşabilirsiniz. İyilik, sağlık, güzellikle…